Stories, Myths and Legends

Incipit Scél Mucci Mic Dathó

as Bearla

1.
Boí rí amra for Laignib, .i. Mac Dathó a ainm. Bui cú oca.
No-ditned in cu Lagniu uile. Ailbe ainm in chon, et lán
hEriu dia aurdarcus. Tancas o Ailill ocus o Meidb do
chungid in chon. I n-oen uair dano tancatar ocus techta
Conchobair mic Nessa do chungid in chon chetna.
Ro-ferad failte friu uile, et ructha chuci-sium isin
mh-bruidin. Is í sein in t-shessed bruiden ro-boi i n-hErind
in tan sin: .i. bruden Daderga i crích Cualand, et bruden
Fhorgaill Manaich, et bruden Mic Dareo i m-Brefni et
bruden Dachoca i n-iarthor Mide et bruden Blai briuga i
n-Ultaib. Secht nh-doruis isin bruidin ocus VII sligeda
tréthi, et VII tellaige inti, et VII core, ocus dam ocus tinne
in cach coire. In fer do-theiged iarsin t-shligi, do-bered in
n-ael isin coire, et na tabrad don chét-gabail, issed
no-ithed. Mani thucad ní don chét-tadall, ni bered a n-aill.

2.

Ructha trá na techta 'na imdai chuci-sium do airiuc thuile dóib
riasin feiss. Ro-raidset a n-athes[c]: "Do chungid in chon
do-dechammar-ni ó Ailill ocus ó Meidb," ar tecta Connacht,
"et dobertar tri fichit cét lilgach a chét-óir ocus carpat ocus da
ech bas fherr la Connachta, ocus a chom-máin i cind bliadna
cen-motha sin."

"Dia chungid dano do-dechammar-ni," ar tecta Ulad, "o
Chonchobar, ocus ni messo Conchobar do charait, ocus dano
do thabairt sét ocus indile; ocus doberthar a chomméit cétna i
cind bliadna et biaid deg-caratrad de."

Ro-lá din i socht mór inti Mac Dathó, cor-rabi tri thráth
cen dig, cen biad, cen chotlod, acht co immorchor ón táib
co araile. Is and ro-ráid a ben riss: "Is fota in troscud itái;
atá biad lat cen co n-essara. Cid no-tái?"

3.

Ni tharat frecra for in mnaí, conid and ro-ráid in ben:

Tucad turbaid chotulta
do Mac Dathó co a thech,
ros-bói ní no-chomairled,
cen co labradar fri nech.

Asoí dosoi uaim fri fraig
in ferg fene co londgail,
a ben trebar dos-beir mod,
bith dia ceiliu cen chotlud.

Infer: Asbert Crimthand Nia[d] Nair,
ni thardda do rún do mnaib,
run mna ní maith concelar,
main ar mug ni athenar.

In ben: Cid fri mnai atbertha-su,
mani thesbad ní aire?
ní na téit do menma-su,
teiti menma neich aile.

Infer: Cu Mesroida Mic Dathó,
ba holc lathe etha dó,
dofaeth mór fer find fria rath,
bid lia turim a chath.
Manip do Chonchobar berthair,
is derb bid mogda in gním,
no con fhaicebat a shluaig
bas mó do buaib na do thír.
Mad do Ailill era leis
(leg. silis) falmag dar sin túaith,
do-don-béra mac Matach,
ata-nebla i luim lúaith.

In ben: Tathut airle lim-sa ris
ní holc fri iarmairt ninni,
tabair doib-sium diblínaib,
cumma cia thoetsat immi.

Infer: In chomairli doberi-siu
isí ním-déni cutal,
Ailbe do-roid dia;
nicon fes cia o tucad.

4.

Iarsin atracht suas ocus nom-bertaigedar. "Bad maith dún
tra," ol se, "ocus dona haigedaib dodn-ancatar." Anait side
leis trí laa ocus tri aidche, ocus gairmter chuci fo leith techta
Connacht. "Ro-bá-sa tra," ar se, "i n-im-shnim mor ocus
cuntabairt moir co ro-glé dam, .i. doratusa in coin do Ailill
ocus do Meidb, et tecat ar cend in chon co sochraid, ocus
ros-bia lind ocus biad, ocus bertait in coin, ocus is fochen
dóib." Buidig techta Connacht dond athesc.

Luid iarsin co tectaib Ulad. "Doratusa trá," ar se, "as mo
chuntabairt in coin do Chonchobar, et bid uallach tiastar ar a
chend .i. formná mathe Ulad. Bertait ascada, ocus ros-bia
failte." Budig techta Ulad.

5.

I n-oen ló imorro ro-dalait-seom et anair ocus aniar. Ni
ro-follaiged leo-som dano. Táncatar dá cóiced hErend i
n-oen ló co m-bátar i n-dorus bruidni Mic Dathó.
Tic-seom féin immach ocus dogní failte friu. "Ni
ro-bar-fachlisem a ócu, ar apaide is mo chen duib. Taít
issin less." Lotar iarum uili isin mh-bruidin. Leth in tigi dano
la Connachta ocus in leth aile la Ulto. Nir-bo bec dano in
tech: secht nh-doruiss ind, ocus L imdad etir cech da
dorus. Niptar aigthe carat im fhleid imorro bátar isin taig.
Sochaide díb ro-fhuachtnaig fri araile. Tri chét bliadan ria
nh-gein Christ ro-bói in cocad eturru. Marbthair dóib dano
in mucc Mic Dathó. Tri fichit gamnach co a biathad saide
co cend VII mh-bliadan. Tri neim imorro no-bíata[r], co
ro-lathea ár fer nh-hErenn impi.

6.

Tucad dóib iarum in mucc ocus XL dam dia tarsnu
cenmotha in biad ar chena. Mac Dathó fessin icond
fherdaigsecht. "Mo chen duib," ar se, "ni dabar samail riss
sin. Ataat aige ocus mucca la Laigniu. A testa desin
mairfider dúib imbárach." "Is maith in mucc," ar
Conchobar. "Is maith imorro," ar Ailill. "Cinnas rainnfither
in mucc, a Chonchobair?" ar Ailill. "Cinnas," ar Bricriu mac
Carbaid anuas ane, "bale itaat láith gaile fer nh-hErend acht
ar-raind ar galaib ocus ar chomramaib? Ocus dorat cách
buille díb dar sróin a cheile riam." "Dentar," ar Ailill. "Is
cóir," ar Conchobar. "Atát gillai dún istaig roim-thigitar in
cocrích."

7.

"Ricfaiter a les do gillai innocht, a Chonchobair," ar
Senlaech Arad al-luachraib Conalad aníar. "Ba menic ag
méth díb d'fhacbail acum-sa ocus rota Luachra Dedad fó
tóin." "Ba méthiu an ag foracbaisiu ocain-ni, .i. do brathair
fadéin .i. Cruachniu mac Rúadluim a Cruachnaib
Conalad." "Nir-bo fherr saide," ar Lugaid mac Conrúi,
"andás in Loth mór mac Fergusa maic Leti foracbad la
Echbél mac Dedad i Temair Lochra." "Cinnas fir lib," ol
Celtchair mac Uthechair, "Conganchness mac Dedad do
marbad dam-sa ocus a chend do beim de."

8.

Immo-tarla trá dóib fo deoid co tarat in t-oinfher for firu
hErend .i. Cet mac Matach. Do-fúargaib side imorro fair a
gasced uas gaiscedaib in t-shluaig et ro-gab scín inna láim
ocus dessid ocon muicc. "Fagabar tra," ar se, "do fheraib
hErend tairismi comrama frim-sa no lécud narm-mucci do
raind dam."

9.

Ros-lá i socht na h-Ulto. "Atchí, a Loegaire," or Conchobar.
"Ni ba fír," ar Loegaire, " Cét do raind na mucce ar 
m-belaib-ni." "An bic, a Loegaire, co rot-acilliur," ar Cet. "Is
bés dúib-si in far n-Ultaib," ar Cet, "cech mac gaibes
gaisced acaib is cucain-ni cend a báire. Dochua[i]daisiu
dano isin cocrích. Imma-tarraid dún inti; foracbais in roth
ocus in carpat ocus na heocho. Atrullais fein ocus gai triut.
Nis-toirchi in muicc fón innasin." Dessid side dano.

10.

"Ni ba fír," or laech find mór do-dechaid assind imdai, "Cet
do raind na mucci ar ar m-bélaib-ni." "Coich andso?" or
Cet. "Is ferr do laech andaisiu," or cach, "Oengus mac
Lama Gabaid sin do Ultaib." " Cid diata Lám Gábuid for
th'athair-siu ?" or Cet. "Cid ám?" "Ro-fetar-sa," or Cet. "
Dochuadusa sair fecht and. Eigther immum; do-roich cách,
do-roich dano Lám. Tarlaic urchor do gai mór dam-sa.
Dos-leicim-se dano do-som in nh-gai cétna, co m-ben a
laim de, co m-bui for lár. Cid dobérad a mae do chomram
frim-sa?" Téit Oengus ina suide.

11.

"In comram do thairisem beus," or Cet, "no in mucc do
raind dam-sa." "Ni ba fír ar-raind duit-siu chetumus," ar
laech find mór de Ultaib. "Cia andso? " or Cet. " Eogan mac
Durthacht
sin," ar cách, [.i. rí Fernmaigi]. "Atchonnarc-sa
riam," or Cet. "Cia airm i n-domfhacca?" ar Eogan. "I
n-dorus do thaige oc tabairt tana bó uait. Ro-héged
immum-sa isin tír. Tanacaisiu fon égim. Ro-thelgis gai
fhorm-sa corra-ba as mo scíath. Dollecimse duit-siu in
nh-gai cétna, colluid trét chend, oeus co m-bert do shúil as
do chind." Atotchiat fir hErenn co n-oén shúil. Messe tall in
t-shúil aile as do chind." Dessid side dano.

12.

"Frithalid dano, a Ulto, in comram beus!" ar Cet.
"Nisraindfe innossa," ar Munremor mac Gergind. "Inné seo
Munremur?" ar Cet. "Is me ro-glan mo gó fo deóid a
Munremur," or Cet. " Ní fhuilet trí thráth and o thucusa tri
láich-cind uait im chend do chétmic as t' fherund." Dessid
side dano.

"In comram beus!" or Cet. "Rot-bia són," ar Mend mac
Salcholean. "Cia so?" or Cet. "Mend," or cách. "Cid ane,"
or Cet, "mac na m-bachlach cusna les-anmannaib do
chomram chucum; ar ba úaim-se fúair th'athair in t-ainm sin,
.i. messe ra-ben a shail de do chlaidiub, conna ruc acht
oen-chois úaim. Cid dobérad mac ind oen-choisseda
chucum?" Dessid side dano.

13.

"In comram beus!" or Cet. "Rot-bia," or laech líath mór
forgránna do Ultaib. "Cia so?" or Cet. " Celtchair mac
Cuthechair sin," or cách. "An bic, a Cheltchair," or Cet,
"manip dom thuarcain fo chetóir. Ro-tanac-sa, a Cheltchair,
co dorus do thigi. Foheged immum. Tánic cách. Tanacaisiu
dano. Dot-luid i m-bernai ar mo chind-sa. Do-reilgis gae
dam-sa. Ro-thelgiusa gai n-aill chucutsu, co n-dechaid triat
[sh]liasait ocus tria uachtur do macraille. Atái co nh-galur
fhúail ond uair sin, no co rucad mac no ingen duit ond uair
sin. Cid dot-bérad chucum-sa?" Dessid side dano.

14.

"In comram beus!" or Cet. "Rot-bia son," or Cúscraid
Mend Macha, mac Conchobair. "Cuich seo?" ar Cet.
"Cuscraid," or cách, "is adbar ríg ar deilb." "Ni buide frit,"
or in gilla. "Maith," or Cet. "Cucainn cetna thanacais do
chét-gasciud, a gillai. Immatarraid dún issin chocrich.
Foracbais trian do muntire, ocus is amlaid dochuadais ocus
gai triat bragit, conna hetai focul fort chend i córai, ar
ro-loitt in gái féthi do braget, conid Cúscraid Mend
atot-chomnaic ond uair sin." Dorat tra fon n-innasin ail
forsin cóiced uile.

15.

In tan din rom-bertaigestar oc on muicc ocus
scían inna láim, co n-accatar Conall Cernach
istech. Is and tarblainhg for lár in taige. Ferait
Ulaid imorro failte móir fri Conall. Is and rolá
Conchobar in cennide dia chind ocus
nod-mbertaigedar. "Is maith lind ar cuit do
thairiuc," ar Conall. "Cia rannas dúib?" "Rod-dét
dond fhir nod-ranna," ar Conchobar, ".i. Cet mac
Matach." "In fir a Chit," ar Conall, "tusso do
raind nam-muicce?" Is and asbert Cet:

R. "Fochen Conall! cride licce,
londbruth loga, luchair ega,
gusfland ferge! fo chích curad
crechtaig cathbuadaig adcomsa mac Findchoeme
frim."

Conid and atbert Conall:
R. "Fochen Cet,
Cet mac Matach! magen curad,
cride n-ega, eithre n-ela,
eirr trén tressa, trethan ágach,
cain tarb tnúthach. Cet mac Magach!
"Bid mend inar n-im-chomruic-ni ón," ar Conall,
"ocus bid mend inar n-im-scarad,
bid airscela la Fer mh-brot,
bid fiadnaisi la Fer manath.
Adcichset airg loman londgliaid,
fer dar fer is taig seo innocht."

16.

"Eirg ón muicc din!" or Conall. "Cid dano dot-bérad-su
chucci?" ar Cett. "Is fir," or Conall, "do chungid
chomraime chucum-sa. Dobér oen-chomram duit, a
Cheit," ar Conall. "Tonhgu na tonhgat mo thuath, o
ra-gabus gai im láim, nach menic robá cen chend
Connachtaig fóm chind oc cotlud, ocus cen guin duine
cech oen lá ocus cech oen aidchi." "Is fir," or Cet, "at ferr
do laéch andó-sa. Mad Anluan no-beth is taig, doberad
comram ar araile duit. Is anim dún na fil is taig." "Atá
imorro," ar Conall ic tabairt chind Ánlúain assa chriss,
ocus nos-leice do Chet ar a bhruinni, cor-roimid a loim
fola for a beolu. Ro-gab side imorro ón muic, et dessid
Conall aicce.

17.

"Tecat don chomram a fecht-sa!" ar Conall. Ní fríth ón la
Connachta laech a thairismi. Doratad imorro damdabach
dona boccótib immi imm[a] cuairt, ar ro-boi droch-costud
istaig do chloendiburgun la droch-daine. Luid iarum Conall
do raind nam-mucci ocus gebid dano cend in tarra ina
beolo, cor-ránic dó raind nam-mucci. Ra[suig] in tairr .i.
aere ind nónbair, connafargaib ní de.

18.

Ni thara[t] imorro do Chonnachtaib acht a da cois
nammucci fo brágid. Ba bec dano la Connachta a cuit.
Atragat saide; atragat dano Ulaid, cor-riacht cách araile.
Ro-bói tra builli dar ó i suidiu, co m-ba comard ra sliss in
taige in carnail ro-bái for lár in taigi, co m-batar na srotha
don chrú forsna dorsi. Maidit dano na sluaig for na dorsi,
cor-ralsat grith mór co suifed fuil mol for lár ind liss, .i. cach
oc truastad a cheile. Is and gabais Fergus dóib dair mór
ro-bói for lár ind liss assa fremaib. Maidit immach dano as
ind liss. Doberar in cath i n-dorus ind liss.

19.

Is and luid Mac Dathó immach ocus in cú inna láim, co
ro-leiced eturro, dús cia díb no-thogad, .i. rús con.
Do-ráiga in cú Ulto, ocus ro-leci for ár Connacht, ar
ro-mebaid for Connachta. Asberat-som, iss im-maigib
Ailbe ro-gab in cú fertais in charpait fo Ailill ocus fo
Meidb. Is and donáraill Ferloga ara Aililla ocus Medba, .i.
cor-rala a cholaind for leth, ocus co ro-an a chend i fertais
in charpait. Atberat dano, is de atá Mag Ailbe, .i. Ailbe
ainm in chon.

20.

Dolluid am-maidm andes for Beluch Mugna sech Róirind
for Áth Midbine i m-Mastin, sech Druim Criaig, fris rater
Cell Dara indiu, sech Ráith Imgain i Fid nh-Gaible, do Áth
mac Lugnai, sech Druim Da Maige, for Drochet Cairpre.
Oc Áth Chind Chon i m-Biliu is and ro-lá cend in chon
asin charput. Ic techt iar fraechrud Mide síar is and
donarlaic Ferloga isin fraech, .i. ara Alilla, ocus ro-linhg isin
carput iar cúl Chonchobair, cor-ra-gaib a chend dar aiss.
"Beir buide n-anacuil a Chonchobair!" ar se. "T'óg-ríar," ar
Conchobar. "Ní ba mór," ar Ferloga, ".i. mo breith latt do
Emain Macha, ocus mná oentama Ulad ocus a n-ingena
macdacht do gabail cepoce cech nóna immum, co
n-erbrat: "Ferloga mo lennan-sa." Ba écen ón, ar ní laimtis
chena la Conchobar, et ra-leiced Ferloga dar Ath Luain
síar dia bliadna ocus da gabair Chonchobair leis co n-allaib
óir friu.

source: N. Kershaw Chadwick - An Early Irish Reader, Cambridge University Press.

top

horizontal rule

© Shee-Eire: